Stories

अघिल्लो आर्थिक वर्षमा देशभर करारका कर्मचारीका लागिमात्रै करिब साढे ६ अर्ब रुपैयाँ खर्च भएको छ। स्थानीय तहले करारका कर्मचारी नियुक्त गर्दा समावेशी र समानुपातिक पद्धतिको अवलम्बन गर्दैनन्। मधेश प्रदेशका केही स्थानीय तहको स्थलगत अध्ययनपछिको रिपोर्ट।

बर्सेनि कति विद्यार्थीले पढाइ छोड्छन् भन्ने भेउ पाउन एसईई दिंदै गरेका विद्यार्थीको कक्षागत विवरण पछ्याउँदा प्रष्ट देखिन्छ। राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डका अनुसार‚ यस वर्ष पाँच लाख १६ हजार ५७७ विद्यार्थीले एसईई दिंदै छन्। उनीहरू २०७० सालमा कक्षा १ मा भर्ना भएका थिए।

धनकुटाका पहाडी भेगका केही स्थानीय बस्तीहरूमा पानीको मुहान सुक्दै गएपछि खानेपानीको जोहोका लागि मात्र यहाँका महिलाले अनेकन समस्या भोग्नुपरेको छ । खानेपानीको संकट देखिनुमा सहस्राब्दीको ठूलो चुनौतीको रुपमा खडा भएको जलवायु परिवर्तन पनि एक कारक मानिन्छ ।

विश्वब्यापीरुपमा वन पैदावारको स्थितिलाई नियाल्ने ‘ग्लोबल फरेस्ट वाच’मा नेपालमा वन पैदावारको स्थितिबारे अनलाइन अध्ययन तथा अनुसन्धान गर्दा मध्य तथा पूर्वी मधेशका आठ जिल्लामा पछिल्लो केही दशकमा वन फडानी र अतिक्रमण तिब्र रुपमा भएको देखिन्छ ।

२०७४ सालको बाढी र पहिरोले गर्दा मुलुकका पाँच वटा स्वास्थ्य संस्था पूर्ण रुपमा क्षतिग्रस्त भए। तीमध्ये तीन वटा त सर्लाहीको बलरा नगरपालिकाकै थिए। नगरपालिकाका १० वटा स्वास्थ्य संस्थामा बाढी पस्यो र पानी ४/५ दिनसम्म जम्यो।

९५ योजनामध्ये ४१ प्रतिशत खोलाकिनार मिचेर बनाइएका छन् । मापदण्डविपरीतका ती योजनामा आवास क्षेत्र सबैभन्दा धेरै छन् र त्यहाँका बासिन्दा बाढीको उच्च जोखिममा छन् ।कुलेश्वर आवास क्षेत्रमा पसेको बाढीबारे संसदीय समितिले २०७६ सालमा अनुगमन तथा अध्ययन गर्दा योजना बनाउँदै बल्खु खोलाकिनारको क्षेत्र अतिक्रमण गरेकाले बस्ती डुबानमा परेको निष्कर्ष निकालेको थियो।

बालबालिका पढ्ने विद्यालय सबैभन्दा सुरक्षित हुनुपर्ने हो । तर, बझाङको केदारस्युँ गाउँपालिकाको भूमिदेव आधारभूत विद्यालय वारिबाट हेर्दा धरापजस्तै देखिन्छ ।

काठमाडौं उपत्यकामा वर्षायामसँगै नयाँ संकट थपिइरहेको सहरी बाढी। खोला किनारका बस्तीहरू डुब्नु नौलो हैन काठमाडौंमा। तर, पछिल्लो समय भने खोला किनारबाट टाढा रहेका बस्तीहरू पनि सहरी बाढीले डुब्न थालेका छन्।

क्रसर तथा बालुवा प्रशोधन उद्योगले खनेका खाल्डामा खसेर स्थानीय बासिन्दाले ज्यान गुमाइरहँदा त्यस विरुद्ध आवाज उठाउनेहरू नदी दोहनमा संलग्न गिरोहको तारो बन्ने गरेका छन्। डेढ वर्ष बित्यो, महोत्तरीका आशुतोष मिश्र शोकमा डुबेको। क्रसर उद्योगले खनेको खाल्डोमा खसेर ४ साउन २०७७ मा छोरा रोहितको ज्यान गयो।

नदीको बहावै मोडेर बालुवा-गिट्टी निकालिंदा बाढीले बाली सखाप पारेपछि महोत्तरीको तटीय क्षेत्रका किसानले खेतीपाती गर्नै छाडेका छन्।
महोत्तरीको जलेश्वर नगरपालिका, सानो धवौलीकी कान्तिदेवी मलार (४०) अधियाँमा खेती गरेर जीविका चलाउँछिन्। तर, यस वर्ष बाढीले दुई बिघा धानबाली सखाप पारेकाले उनी चिन्तित छिन्।